Belangrijke woordenschat en definities 

Wat is seksualiteit?

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is seksualiteit “een centraal aspect van het mens-zijn gedurende het hele leven dat seks, genderidentiteiten en -rollen, seksuele geaardheid, erotiek, plezier, intimiteit en voortplanting omvat. Seksualiteit wordt ervaren en uitgedrukt in gedachten, fantasieën, verlangens, overtuigingen, houdingen, waarden, gedragingen, praktijken, rollen en relaties. Hoewel seksualiteit al deze dimensies kan omvatten, worden ze niet altijd allemaal ervaren of geuit. Seksualiteit wordt beïnvloed door de interactie van biologische, psychologische, sociale, economische, politieke, culturele, wettelijke, historische, religieuze en spirituele factoren.” – Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)

Seksualiteit is complex en veranderlijk gedurende ons hele leven. Om dit te begrijpen (zonder dat ons hoofd ontploft!), moeten we eerst een bredere definitie van seksualiteit ontwikkelen en integreren. We kunnen zien dat seksualiteit echt een complex onderwerp is en als zodanig moet worden begrepen als de interactie van verschillende dimensies, namelijk de cognitieve, emotionele, fysieke, sociale en spirituele dimensies:

Seksuele voorlichting en het belang ervan 

Als seksualiteit niet alleen maar “het hebben van cisheteroseksuele gemeenschap” is, dan is seksuele voorlichting niet alleen maar leren hoe je veilig seks kunt hebben en hoe je soa’s en ongewenste zwangerschappen kunt voorkomen. Nou, dit is een “ouderwetse” visie op de zaak: de meest actuele heet Uitgebreide seksuele voorlichting (CSE in het acroniem), en wil rekening houden met alle complexe dimensies van seksualiteit, dus ook praten over emoties en relaties, genderkwesties, toestemming en grenzen, en intersectionele aspecten zoals culturele achtergrond of handicap – net als deze Gids.

Wij geloven dat CSE belangrijk is omdat hoe meer kennis je hebt over hoe je een positieve, zelfverzekerde, veilige en aangename seksualiteit kunt leven, hoe meer kans we hebben om zo’n resultaat te bereiken!

Taboes op seksualiteit en hun gevolgen – Mythes vs realiteit 

Ondanks het erkende belang en de positieve impact van seksuele voorlichting, is seksualiteit omgeven door taboes, mythes en misvattingen die door de geschiedenis heen zijn gebruikt als controlemiddel of als manier om bepaalde lichamen en subjectiviteiten die niet aan bepaalde “normen” voldoen, te onderdrukken!

In de tabel hieronder zie je een aantal veelvoorkomende:

Op de hoogte blijven – wat een moeilijke taak! 

Als niemand erover wil praten, waar halen we dan informatie vandaan? 

Voor het schrijven van deze gids hebben we verschillende groepen jongeren en hun ouders, familieleden en opvoeders in heel Europa ontmoet en vragen gesteld over dit onderwerp. Veel mensen van oudere generaties hebben helemaal geen onderwijs genoten, terwijl jongere generaties dat nu wel beginnen te krijgen, ook dankzij technologieën.

Wat veel voorkomt uit de getuigenissen die we hebben verzameld, is dat het hele discours over seksualiteit vaak wordt overgelaten aan “willekeurige” ervaringen: het kan gaan om discussies met leeftijdsgenoten (73% van de adolescenten), op internet (69%), binnen gezinnen, op school of in onderwijscontexten, bij specialisten…

Vaak zijn de eerste mensen tot wie we ons wenden als we een probleem hebben of twijfelen onze vrienden, vooral in onze pubertijd. We hebben het gevoel dat zij ons het beste begrijpen omdat ze ons niet zullen veroordelen. Daarom is het makkelijk om met hen over seks te praten. Degene die voor het eerst zoent of begint met een partner wordt de “expert” en we denken dat hij of zij de juiste persoon is om onze twijfels uit te leggen. Maar die persoon heeft, net als wij, nog veel te leren over seksualiteit. Daarom kan het goed en zelfs leuk zijn om onze zorgen of ideeën over seks met onze vrienden te delen, maar niet om ter harte te nemen wat ze ons vertellen. Soms zijn de informatiebronnen niet de juiste en het punt is dat als deze informatie niet erg gestructureerd, gepland of ondersteund is door wetenschappelijke kennis, je slechte ervaringen kunt opdoen!

“Voor mijn eerste keer had ik graag willen weten…”

Natuurlijk kun je wel of niet een “eerste keer” hebben, wat dat ook moge betekenen. Maar wat uit onze onderzoeken met andere jongeren naar voren komt, is dat veel van je vrienden daar aankomen met veel negatieve gedachten en gevoelens, en dat ze veel dingen hadden willen weten vóór dat moment: ze hadden bijvoorbeeld willen weten dat een seksuele relatie gebaseerd moet zijn op wederzijds vertrouwen, gelijkheid, eerlijkheid, goede communicatie, actief luisteren om de behoeften van de ander(en) te begrijpen en zorgzaamheid, en nog belangrijker, op toestemming.

Een ander aspect dat vaak naar voren kwam bij meisjes en hun eerste keren gaat over verlangen, een onderwerp dat wordt belicht door veel traditionele opvattingen over seksualiteit: bijvoorbeeld de heteroseksuele opvattingen die de cisgender heteroman als verlangend subject plaatsen, terwijl cisgender heteroseksuele vrouwen worden gedegradeerd tot het niveau van objecten van verlangen – volgens deze opvatting moet een geslachtsgemeenschap eindigen na de zaadlozing van de man, waarbij hun eigen plezier volledig wordt vergeten. Dit is niet alleen achterhaald en gebaseerd op discriminerende en gewelddadige vooronderstellingen, maar heeft zijn wortels in een normatieve en reproductieve benadering van seksualiteit, gevoed door een context waarin sociale factoren (zoals politiek of religieuze achtergronden) penetratie P-in-V (penis in vagina) als de enige geldige praktijk plaatsen, waardoor het brede scala aan seksuele praktijken wordt gereduceerd tot de coïtus.

Als je meer wilt weten over de eerste keer en hoe dergelijke opvattingen kunnen leiden tot genderstereotypen en machtsongelijkheid, lees dan module 4 over seksuele gezondheid.

Ook kwam naar voren dat het moeilijk kan zijn om op jonge leeftijd om te gaan met seksuele en reproductieve gezondheid: dat meisjes, transjongens, niet-binaire mensen en andere mensen die menstrueren niet voldoende informatie krijgen vóór hun menarche, wat hun eerste menstruatie of eerste bloeding is; terwijl ze plotseling door de maatschappij kunnen worden blootgesteld aan het feit dat ze “volwassen” zijn, of erger nog, vruchtbaar.

Door in deze inleiding wat theorie door te nemen en die te vermengen met wat concrete ervaringen, hebben we je via de woorden van je leeftijdsgenoten kunnen laten zien hoe belangrijk het is om seksualiteit en affectiviteitsopvoeding te omarmen en zo’n belangrijke zaak niet links te laten liggen, die wij zien als de belangrijkste oplossing om op een positieve, leuke en gezonde manier seksueel te leven. Hebben we je genoeg overtuigd?

Dus ga je gang en volg ons door de volgende 6 thematische modules!