Τι είναι η σχέση; Εξερευνώντας τη φιλία, τους οικογενειακούς δεσμούς και τον έρωτα

Η σχέση είναι μια δυναμική και πολύπλευρη σύνδεση που υπάρχει μεταξύ δύο ή περισσότερων ατόμων. Οι σχέσεις μπορεί να είναι μεταξύ φίλων, συναδέλφων, γονέων ή κηδεμόνων, στενών συντρόφων ή άλλων ανθρώπων. Μπορεί να κυμαίνονται από περιστασιακές γνωριμίες έως βαθύτατους συναισθηματικούς δεσμούς και επηρεάζουν σημαντικά τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις πράξεις, τις στάσεις και τις συμπεριφορές μας, καθώς και άλλες σχέσεις. Όλοι δημιουργούμε σχέσεις με διαφορετικούς και μοναδικούς τρόπους. Από τον δεσμό που έχουμε με τους πιο στενούς μας φίλους και τις αξιόπιστες σχέσεις που μοιραζόμαστε με τα μέλη της οικογένειάς μας, μέχρι ακόμη και την ολόψυχη αγάπη για τα κατοικίδια ζώα μας, η καλλιέργεια ισχυρών και διαφορετικών σχέσεων είναι μια από τις πιο σημαντικές πτυχές της ζωής ενός ανθρώπου.

Κάποιες από τις πιο σημαντικές σχέσεις που δημιουργούμε είναι: 

Η φιλία και οι σχέσεις με συνομηλίκους είναι οι σχέσεις αμοιβαίας στοργής και εμπιστοσύνης μεταξύ των ανθρώπων.  Κάποιες φιλίες μπορεί να είναι σύντομες, ενώ άλλες μπορεί να διαρκέσουν πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Είναι πολύ δύσκολο να ορίσουμε τη φιλία, καθώς υπάρχουν πολλές διαφορές. Καθώς αλλάζουμε ως άνθρωποι, οι φιλίες μας μπορούν να εξελιχθούν. Για κάποιους μπορεί να σημαίνει ότι από το να έχουν έναν πολύ στενό κολλητό φίλο μεταπηδούν σε μια πιο χαλαρή ομάδα γνωριμιών και πολλές ακόμη μορφές. Αλλά γενικά, το να έχουμε σταθερές φιλίες μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο στην ευημερία μας. 

Οι οικογενειακές σχέσεις είναι σχέσεις που δημιουργούνται μεταξύ των μελών της οικογένειας. Οι οικογένειες αποτελούνται από μια οικιακή -ή έναν αριθμό οικιακών- ομάδων ατόμων, που συνήθως συνδέονται με τη γέννηση ή το γάμο, αλλά δεν περιορίζονται σε αυτές. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μορφές οικογένειας στη σύγχρονη ζωή πέρα από τις παραδοσιακές μορφές πυρηνικής ή διευρυμένης οικογένειας.

Οι ρομαντικές και σεξουαλικές σχέσεις είναι σχέσεις μεταξύ δύο ή περισσότερων ατόμων που έλκονται σωματικά ή/και ρομαντικά μεταξύ τους. Συχνά περιλαμβάνει συναισθήματα νευρικότητας και ενθουσιασμού και μπορεί να εξελιχθεί σε μακροχρόνια δέσμευση. Μπορεί να υπάρχει παράλληλα με μια σεξουαλική σχέση και συχνά περιλαμβάνει ένα επίπεδο οικειότητας που δεν υπάρχει σε άλλους τύπους σχέσεων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όμως, οι ρομαντικές σχέσεις δεν περιλαμβάνουν σεξουαλική οικειότητα, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση των ασέξουαλ συντρόφων (βλ. Ενότητα 2 – Φύλο). 

Αν και η κοινωνία μας τείνει να ομαλοποιεί και να επικυρώνει τις ρομαντικές και σεξουαλικές σχέσεις ως σχέσεις μεταξύ δύο ατόμων, στην πραγματικότητα μπορεί να έχουν πολλές διαφορετικές μορφές και να περιλαμβάνουν περισσότερα από δύο άτομα. Οι σχέσεις που αποκλίνουν από την παραδοσιακή έννοια «μόνο δύο άτομα» ονομάζονται συναινετικές μη μονογαμίες. Ας δούμε μερικά είδη συναινετικών (ή ηθικών) μη μονογαμιών: 

• Ανοιχτή σχέση: Μια σχέση που συνήθως περιλαμβάνει δύο άτομα που μπορούν να έχουν σεξουαλικές σχέσεις με άλλα άτομα. 
• Polyamorous σχέσεις: μια σχέση που περιλαμβάνει έναν ή περισσότερους ανθρώπους που μοιράζονται ρομαντική ή σεξουαλική οικειότητα. Άνθρωποι οποιουδήποτε φύλου ή σεξουαλικής ταυτότητας μπορούν να βρίσκονται σε μια πολυγαμική σχέση. Οι polyamorous σχέσεις μπορεί να είναι αποκλειστικές ή όχι και μπορεί να οικοδομούν διαφορετικές ιεραρχίες. Για παράδειγμα: στην Ιεραρχική Πολυγαμία υπάρχουν πρωταρχικοί σύντροφοι που μοιράζονται μια συναισθηματική δέσμευση κατά προτεραιότητα και δευτερεύοντες σύντροφοι. Στις σχέσεις Closed V υπάρχει ένα άτομο που εμπλέκεται με δύο άλλα άτομα, τα οποία δεν εμπλέκονται μεταξύ τους. Στα throuples/quads, όλα τα άτομα εμπλέκονται μεταξύ τους. Το Polycule είναι ένας όρος ομπρέλα που περιγράφει ένα δίκτυο ανθρώπων που εμπλέκονται μεταξύ τους (κάθε άτομο τουλάχιστον με ένα άλλο άτομο) και μπορεί να έχουν τις δικές τους δομές και όρια. 
• Αναρχία των σχέσεων: Η πεποίθηση ότι οι σχέσεις δεν πρέπει να έχουν τυποποιημένους ορισμούς, προσδοκίες ή κανόνες.    

Οι queerplatonic σχέσεις είναι επίσης ένα άλλο είδος σύνδεσης που υπερβαίνει τη φιλία, με μεγαλύτερη δέσμευση ή οικειότητα, αλλά δεν περιλαμβάνει ρομαντική ή σεξουαλική οικειότητα. Άτομα οποιουδήποτε φύλου ή σεξουαλικής ταυτότητας μπορούν να συμμετέχουν σε queerplatonic σχέσεις, οι οποίες δεν περιορίζονται σε άτομα του aromantic ή ασεξουαλικού φάσματος (βλ. Ενότητα 2 – Φύλο)

Υπάρχουν πάρα πολλοί μύθοι και αντιλήψεις που παρουσιάζουν τις ρομαντικές σχέσεις ως αυτές που πρέπει να επιδιώκονται και οι μόνες που θεωρούνται έγκυρες. Αλλά αυτή δεν είναι η μόνη δυνατότητα. Ας ελέγξουμε και ας καταρρίψουμε μερικούς από αυτούς τους μύθους μαζί:

• Μονογαμική εξιδανίκευση:
  Οι ρομαντικοί μύθοι συχνά δίνουν έμφαση στις μονογαμικές σχέσεις ως τη μόνη έγκυρη και ικανοποιητική μορφή. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές μορφές σχέσεων που μπορούν να προσφέρουν βαθιές συνδέσεις και ικανοποίηση (θα το εμβαθύνουμε αυτό σύντομα).
• Μοναδική πηγή ευτυχίας:
  Ο μύθος υπονοεί ότι οι ρομαντικές σχέσεις είναι η πρωταρχική πηγή ευτυχίας. Στην πραγματικότητα, τα άτομα βρίσκουν την ικανοποίηση μέσα από διάφορες συνδέσεις, συμπεριλαμβανομένων των φιλικών σχέσεων, των οικογενειακών δεσμών και των προσωπικών επιτευγμάτων.
• Ολοκλήρωση της ζωής:
  Η ιδέα ότι ένας ρομαντικός σύντροφος ολοκληρώνει τη ζωή ενός ατόμου παραμελεί τη σημασία της αυτό-εκπλήρωσης, της προσωπικής ανάπτυξης και της ανεξαρτησίας.
• Αποκλειστικότητα της οικειότητας:
  Οι ρομαντικές σχέσεις συχνά παρουσιάζονται ως η αποκλειστική πηγή συναισθηματικής οικειότητας. Σημαντικές συνδέσεις μπορούν να δημιουργηθούν σε διάφορες σχέσεις, που δεν περιορίζονται μόνο στις ρομαντικές.
• Ετεροκανονική εστίαση:
  Οι μύθοι γύρω από το ρομαντισμό συχνά ενισχύουν την ετεροκανονικότητα, παραβλέποντας τις ΛΟΑΤΚΙΑ+ σχέσεις και τις μη δυαδικές εκφράσεις αγάπης και σύνδεσης (βλ. ενότητα 2).
• Εξάρτηση από τον/την σύντροφο:
  Η εξάρτηση αποκλειστικά από έναν ερωτικό σύντροφο για συναισθηματική υποστήριξη και επιβεβαίωση μπορεί να είναι ανθυγιεινή. Η δημιουργία ενός δικτύου υποστήριξης με φίλους και οικογένεια συμβάλλει σε ένα πιο ισορροπημένο και ανθεκτικό άτομο.
• Η αγάπη ως απώτερος στόχος:
  Οι μύθοι γύρω από τον ρομαντισμό συχνά πλαισιώνουν την εύρεση συντρόφου ως τον απόλυτο στόχο της ζωής. Αναζητήσεις όπως η προσωπική ανάπτυξη, η επαγγελματική επιτυχία και η συμμετοχή στα κοινά είναι εξίσου πολύτιμες πηγές ολοκλήρωσης.
• Η πεποίθηση της μονιμότητας:
  Αυτοί οι μύθοι μπορεί να μεταφέρουν ότι οι ρομαντικές σχέσεις πρέπει να είναι μόνιμες για να έχουν νόημα. Ωστόσο, οι σχέσεις εξελίσσονται και η σημασία των δεσμών μπορεί να διαρκέσει, ακόμη και αν η μορφή τους αλλάζει με την πάροδο του χρόνου.
• Ανεπάρκεια επικοινωνίας:
  Υποδηλώνει ότι οι ρομαντικοί σύντροφοι θα πρέπει διαισθητικά να κατανοούν πλήρως ο ένας τον άλλον. Στην πραγματικότητα, οι αποτελεσματικές δεξιότητες επικοινωνίας είναι απαραίτητες σε όλες τις σχέσεις.
• Κοινωνική επιβεβαίωση:
  Αυτό μπορεί να συμβάλλει στην κοινωνική πίεση να βρίσκεται κανείς σε μια ρομαντική σχέση για να θεωρείται επιτυχημένος ή πλήρης. Η ατομική αξία δεν καθορίζεται αποκλειστικά από την κατάσταση της σχέσης.

Μεγαλώσαμε με αφηγήσεις όπως ο “κεραυνοβόλος έρωτας“, η ιδέα ότι η άμεση ρομαντική έλξη αποτελεί αξιόπιστο δείκτη μακροπρόθεσμης συμβατότητας, ή αυτή της “αδελφής ψυχής“, η πεποίθηση ότι υπάρχει μόνο ένα τέλειο ταίρι για κάθε άτομο, ή ακόμη: “η ζήλια ως απόδειξη αγάπης“, η οποία θα μπορούσε να αποδειχθεί ότι είναι μια από τις ρίζες της έμφυλης βίας (βλ. ενότητα 3).
Και, εκτός από το τελευταίο παράδειγμα, είναι απολύτως εντάξει αν επιλέγετε και επιθυμείτε να οικοδομήσετε τις σχέσεις σας με αυτές τις προοπτικές. Αυτό που είναι σημαντικό να έχετε κατά νου είναι ότι οι ρομαντικές σχέσεις είναι μόνο μία από τις δυνατότητες να έχετε βαθιές σχέσεις με ανθρώπους που νιώθετε ασφάλεια και άνεση να είστε κοντά τους.

Όποιο είδος σχέσεων και αν χτίσετε, η επικοινωνία και ο αμοιβαίος σεβασμός είναι το κλειδί! Ας δούμε πώς μοιάζουν οι υγιείς σχέσεις.

Χτίζοντας ασφαλείς και υγιείς σχέσεις

Καθένας από εμάς αξίζει να δημιουργήσει ασφαλείς, υγιείς σχέσεις με σεβασμό. 

Πριν εμβαθύνουμε στο τι εννοούμε, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι σχέσεις υπάρχουν σε ένα φάσμα. Δεν είναι όλες οι σχέσεις ίδιες και δεν υπάρχουν σαφή και αυστηρά όρια. Υπάρχουν όμως κάποιες βασικές συμπεριφορές στις οποίες βασίζονται όλες οι υγιείς σχέσεις. 

Συμβουλές για την πλοήγηση στις σεξουαλικές και ρομαντικές σχέσεις: πρώτες φορές, επικοινωνία και χωρισμός

Οι σεξουαλικές και ρομαντικές σχέσεις μπορούν να πάρουν πολλές μορφές, από τον πόθο (σωματική έλξη), το crush (έρωτας), μέχρι την αγάπη (βαθύτερη συναισθηματική σύνδεση). Μερικές φορές τα όρια μεταξύ αυτών των μορφών είναι θολά και κάθε σχέση είναι διαφορετική. Είτε είναι πιο περιστασιακές είτε πιο δεσμευτικές, είτε αποκλειστικές είτε όχι, σε αυτή την ενότητα θα επικεντρωθούμε σε κάποιες γενικές συμβουλές για να περιηγηθείτε σε κάθε είδους σεξουαλικές και ρομαντικές σχέσεις, από την αρχή μέχρι το τέλος. 

Ξεκινώντας μια σχέση και οι πρώτες φορές

Πώς ξεκινούν οι σχέσεις; Δεν υπάρχει χρυσός κανόνας και όλες οι σχέσεις είναι διαφορετικές. Για πολλούς ανθρώπους η έναρξη μιας νέας σχέσης είναι δύσκολη και τρομακτική. Συνήθως, οι άνθρωποι βρίσκουν κάποιο άτομο με το οποίο μοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα: μπορεί να είναι στο σχολείο, στον αθλητισμό, στη δουλειά, μέσω ενός φίλου ή στο διαδίκτυο (για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την ασφαλή πλοήγηση στα διαδικτυακά ραντεβού δείτε την Ενότητα 3). Στη συνέχεια, δείχνουν ο ένας στον άλλον αυτό το κοινό ενδιαφέρον μιλώντας γι’ αυτό ανοιχτά ή δείχνοντάς το μέσω μη λεκτικών σημάτων. Ο τρόπος με τον οποίο ξεκινάει και αναπτύσσεται πραγματικά μια σχέση είναι διαφορετικός για τον καθένα. Όπως και να ‘χει, όμως:

• θα πρέπει να αναρωτηθείτε γιατί θέλετε να είστε με αυτό το άτομο και τι προσδοκίες έχετε από αυτή τη σχέση: σταθερή ή πιο περιστασιακή, αποκλειστική ή όχι. 
• δεν πρέπει να αισθάνεστε ότι σας πιέζουν. Ακόμα και αν νιώθετε πολλά συναισθήματα, θα πρέπει να νιώθετε ότι μπορείτε να είστε ο εαυτός σας γύρω από αυτό το άτομο. 
• θα πρέπει να είστε εντάξει με το να δίνετε χρόνο και σε άλλους ανθρώπους και κομμάτια της ζωής σας με ισορροπημένο τρόπο

Κάτι που πολλοί νέοι άνθρωποι δυσκολεύονται να διαχειριστούν στις νέες σχέσεις είναι οι λεγόμενες “πρώτες φορές“. Όταν μιλάμε για τις πρώτες φορές αναφερόμαστε συνήθως στις πρώτες σωματικές, οικείες ή σεξουαλικές συνευρέσεις, όπως το πρώτο φιλί ή η πρώτη σεξουαλική εμπειρία, και συχνά συνοδεύονται από νευρικότητα και ανησυχία, αναμεμειγμένες με ενθουσιασμό και περιέργεια.

Αν έχετε αμφιβολίες σχετικά με κάποια από αυτά τα ερωτήματα ή άλλα ζητήματα, προσπαθήστε να συζητήσετε γι’ αυτά με άτομα που εμπιστεύεστε: φίλους/ες, ενήλικες ή επαγγελματίες. Μπορείτε επίσης να προσπαθήσετε να αποκτήσετε σεξουαλική ευχαρίστηση μέσω του αυνανισμού, προτού μπείτε σε σεξουαλική σχέση με ένα άλλο άτομο.   Και τέλος, να θυμάστε ότι οι άνθρωποι έχουν διαφορετικές ορμές προς το σεξ σε διαφορετικές περιόδους της ζωής τους. Μερικοί άνθρωποι είναι ασέξουαλ ή aromantic και μπορεί να μην θέλουν καθόλου σεξ ή σχέσεις (δείτε την Ενότητα 2 για περισσότερες πληροφορίες), και αυτό μπορεί να αλλάξει κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου. Επομένως, δεν πρόκειται για αγώνα δρόμου και ο μόνος άνθρωπος που μπορεί να σας πει πότε είστε έτοιμοι είστε εσείς!

Μένοντας στη σχέση: Διαχείριση των συναισθημάτων

Όταν βρίσκεστε σε μια σχέση μπορεί να νιώθετε πολλά θετικά και αρνητικά συναισθήματα. Αυτό είναι φυσιολογικό και δεν μπορούμε να ελέγξουμε πώς αισθανόμαστε, αλλά μπορούμε να ελέγξουμε πώς ενεργούμε και συμπεριφερόμαστε. 

Ως παιδιά, κατά τη διάρκεια της κοινωνικοποίησής μας, μαθαίνουμε πώς επιτρέπεται ή πώς δεν να επιτρέπεται να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας. «Οι άντρες δεν κλαίνε», «Τα καλά κορίτσια δεν φωνάζουν» – για παράδειγμα. Μαθαίνουμε να οργανώνουμε και να πειθαρχούμε τα συναισθήματά μας από μικρή ηλικία, ακόμη και χωρίς να γνωρίζουμε ότι το κάνουμε. Αυτό όμως σημαίνει ότι απλά ξεχνάμε να εκφράσουμε κάποια συναισθήματα. Πλέον δεν έχουμε επαρκείς τρόπους για να εκφράσουμε ορισμένα συναισθήματα. Λόγω του περιβάλλοντός μας, μπορεί να σκεφτούμε ότι δεν είναι σωστό, δεν είναι ευγενικό, είναι ενοχλητικό, σκανδαλώδες ή ακόμη και επικίνδυνο.  Όμως έχουμε συναισθήματα και μπορούμε να εξασκηθούμε στο να μάθουμε νέους ή παλιούς τρόπους για να τα εκφράζουμε με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα. Αυτό μπορεί να μας φέρει πιο κοντά στον εαυτό μας και σε υγιείς σχέσεις, αποτρέποντάς μας από περιττό εκνευρισμό, μίσος απέναντι στον εαυτό μας και αποφυγή.

Υπάρχουν ορισμένα συναισθήματα που είναι ιδιαίτερα κοινά στις σεξουαλικές και ρομαντικές σχέσεις και αυτό μπορεί να προκαλέσει σύγχυση. Αυτά είναι τα εξής: 

Η αδυναμία διαχείρισης αυτών των συναισθημάτων μπορεί να οδηγήσει σε ανθυγιεινές ή και καταχρηστικές συμπεριφορές. Κάθε άτομο είναι υπεύθυνο για τη συμπεριφορά του απέναντι στους άλλους ανθρώπους και για τη διαχείριση των συναισθημάτων του με υγιή τρόπο. 

Αν θέλετε να εμβαθύνετε στο θέμα των συναισθημάτων και του τρόπου διαχείρισής τους, σας συμβουλεύουμε να ρίξετε μια ματιά στο βιβλίο εργασίας «Κανείς δεν είναι ο εαυτός σου!».

Μένοντας στη σχέση: συμβουλές επικοινωνίας

Το έχουμε πει ήδη αρκετές φορές: το κλειδί για κάθε υγιή σχέση είναι η επικοινωνία! Υπάρχουν κάποιες συζητήσεις που είναι σημαντικό να γίνονται σε όλες τις σεξουαλικές και ρομαντικές σχέσεις. Η έκφραση των αναγκών και των ορίων είναι ζωτικής σημασίας σε όλες τις σχέσεις, ανεξάρτητα από το πόσο δεσμευμένη είναι μια σχέση. Ισχύει για τις περιστασιακές σχέσεις, για τις ανοιχτές σχέσεις, για τις πολυγαμικές σχέσεις, για τις μακροχρόνιες σχέσεις, για τις σχέσεις εξ αποστάσεως και ούτω καθεξής. 

Όπως βλέπουμε από αυτό το γράφημα, τα πιο σημαντικά στοιχεία της επικοινωνίας είναι τα εξής:

Πηγή: Let’s Talk Workbook for Young People (2023)

Όσον αφορά τις ερωτήσεις, όπως δείχνουν τα infographics, υπάρχουν κάποιες σημαντικές ερωτήσεις που πρέπει να κάνετε ο ένας στον άλλον σε μια σχέση:

• Τα όρια και οι προσδοκίες σας:
  • Ποιες είναι οι προσδοκίες σας;
  • Τι σας κάνει να αισθάνεστε άνετα και ότι είστε ασφαλείς;
  • Θέλετε να κάνετε σεξ ή όχι; Αν ναι, τι σας αρέσει και τι δεν σας αρέσει στο σεξ;
  • Θέλετε να είστε σε αποκλειστική σχέση ή όχι; Αν όχι, ποια είναι για εσάς τα όρια και οι συμφωνίες μιας μη αποκλειστικής σχέσης;
• Η σεξουαλική σας συμπεριφορά:
  • Έχετε εξεταστεί πρόσφατα για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα;
  • Έχετε κάνει σεξ χωρίς προφυλάξεις από τότε;
  • Τι είδους μέτρα πρόληψης και προστασίας χρησιμοποιείτε;
• Τα συναισθήματα και οι ανησυχίες σας:
  • Είστε αναστατωμένος/η για κάτι; Αφορά τη σχέση σας;
  • Ανησυχείτε για τη σχέση και χρειάζεστε να σας διευκρινίσει ή να σας εξηγήσει κάτι το άλλο άτομο;

Ένα άλλο βασικό στοιχείο της επικοινωνίας και των καλών σχέσεων είναι η διεκδικητικότητα, δηλαδή η πράξη της επίγνωσης των επιθυμιών, των δικαιωμάτων μας και της ανοιχτής και ειλικρινούς υπεράσπισής τους μέσω μιας σαφούς, θετικής επικοινωνίας (με συμπεριφορά, στάση, προφορικά ή γραπτά).  Το να είσαι διεκδικητικός/ή σημαίνει να πλησιάζεις τους άλλους και να συναναστρέφεσαι μαζί τους χωρίς φόβο, αλλά και να επηρεάζεις τους άλλους να ενεργούν με τον ίδιο τρόπο, σεβόμενος/η τους άλλους ανθρώπους. Είναι η αντίθετη στρατηγική της παθητικής ή επιθετικής προσέγγισης. Ενώ οι παθητικοί άνθρωποι έχουν πιο αδύναμα όρια, τα οποία εύκολα ξεπερνιούνται από άλλους που μπορούν να επωφεληθούν από αυτά, οι επιθετικοί άνθρωποι ενεργούν με χαμηλό σεβασμό στα όρια των άλλων, συχνά τους πληγώνουν στην προσπάθεια να επηρεάσουν τη συμπεριφορά τους.

Τερματίζοντας μια σχέση: διαχείριση χωρισμών

Οι άνθρωποι τερματίζουν τις σχέσεις τους για πολλούς λόγους. Τα συναισθήματα, οι προτεραιότητες, οι ατομικοί στόχοι, οι ανάγκες μπορεί να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου και γι’ αυτό δεν φταίει κανείς. Αλλά οι σχέσεις μπορούν επίσης να γίνουν ανθυγιεινές ή ακόμα και κακοποιητικές (Δείτε την ενότητα 3 για να μάθετε περισσότερα για τις ανθυγιεινές και κακοποιητικές σχέσεις) . Όταν μια σχέση δεν είναι πια ευχάριστη, είναι σημαντικό να βρείτε έναν τρόπο να προχωρήσετε και να κάνετε αυτή την αλλαγή. 

Σε κάθε περίπτωση οι χωρισμοί δημιουργούν θλίψη στους εμπλεκόμενους ανθρώπους. Μπορεί να αισθάνεστε θυμωμένοι/ες, λυπημένοι/ες, ανήσυχοι/ες ή χαμένοι/ες, αλλά αυτά τα συναισθήματα τελικά θα φύγουν και θα μπορέσετε να προχωρήσετε. Πιστέψτε το! Αν σας χωρίζουν, να θυμάστε ότι είναι δικαίωμά του να επιλέξει και εσείς πρέπει να αποδεχτείτε την απόφασή του! Όσο πενθείτε όμως, προσπαθήστε να επικυρώσετε και να αγκαλιάσετε τα συναισθήματά σας, αλλά και να φροντίσετε τον εαυτό σας, τη σωματική και ψυχική σας υγεία, κάνοντας πράγματα που σας αρέσουν και περιτριγυρίζοντας τον εαυτό σας με ανθρώπους που εμπιστεύεστε και μπορείτε να είστε ο εαυτός σας γύρω τους. 

Απομυθοποίηση της Οικογενειακής Ποικιλομορφίας

Σε πολλούς ανθρώπους, η λέξη «οικογένεια» φέρνει στο μυαλό μια πολύ συγκεκριμένη εικόνα μιας μητέρας, ενός πατέρα και των παιδιών τους που ζουν στο ίδιο σπίτι, τη λεγόμενη «πυρηνική οικογένεια».  Ο όρος αυτός προέρχεται από το λατινικό nux, που σημαίνει καρπός και επομένως αναφέρεται στον πυρήνα κάποιου πράγματος. Πολλοί άνθρωποι στην κοινωνία μας μεγαλώνουν σε πυρηνικές οικογένειες και δημιουργούν πυρηνικές οικογένειες όταν ενηλικιώνονται. Αλλά αυτή είναι μόνο μία από τις πολλές επιλογές. Η πραγματικότητα των οικογενειών είναι πολύ πιο ποικιλόμορφη.

Έχουμε την τάση να συνδέουμε την έννοια της οικογένειας με σχέσεις αίματος, γάμο ή σεξουαλικούς/ρομαντικούς δεσμούς και σταθερούς ρόλους (μητέρα, πατέρας, παιδί κ.λπ.). Αλλά αν κοιτάξουμε την πραγματικότητα γύρω μας, μπορούμε να δούμε ότι πολλές οικογένειες ξεπερνούν αυτά τα όρια. Οι οικογενειακοί ρόλοι πράγματι συχνά εγκλωβίζουν τα συναισθήματα των ανθρώπων μεταξύ τους και κοιτάζοντας πέρα από αυτούς μπορεί ίσως να αποκαλύψουμε μια πολλαπλότητα συναισθηματικών δεσμών και να τους αφήσουμε να ρέουν. Οι οικογένειες που αποκλίνουν από τις πυρηνικές οικογένειες ονομάζονται μερικές φορές Queer Οικογένειες.

Τι είναι λοιπόν μια queer οικογένεια; 

• Συναισθηματική επιλογή – σε μια queer οικογένεια δεν μοιράζονται όλα (ή κανένα) τα μέλη βιολογικούς και συγγενικούς δεσμούς. Συνδέονται σε πρώτη φάση με την επιλογή να φροντίζουν ο ένας τον άλλον. Επομένως, ο ρόλος κάθε ατόμου στην οικογένεια μπορεί να επικαλύπτεται με τους παραδοσιακούς/πυρηνικούς οικογενειακούς ρόλους, αλλά μπορεί επίσης να είναι πιο ρευστός. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι βιολογικοί δεσμοί και οι παραδοσιακοί ρόλοι απουσιάζουν πάντα. Απλώς δεν θεωρούνται δεδομένοι.  
• Αμοιβαία ευθύνη – τα μέλη μιας queer οικογένειας έχουν ευθύνες ο ένας απέναντι στον άλλον. Ακριβώς όπως και στις πυρηνικές οικογένειες, υποστηρίζουν το ένα το άλλο σε θέματα που περιλαμβάνουν τη διαχείριση της οικονομίας, τη φροντίδα της υγείας του άλλου, τον επιμερισμό της οικιακής διαχείρισης, τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την εκπαίδευση των παιδιών ή των νεότερων μελών της οικογένειας (αν υπάρχουν) και πολλά άλλα. 

Για να είναι μια οικογένεια τέτοιου είδους, υπάρχουν ορισμένα πράγματα που δεν είναι απαραίτητα:

• Σεξουαλικές ή/και ρομαντικές σχέσεις
• Σχέσεις αίματος και βιολογικοί δεσμοί
• Σταθεροί ρόλοι και απουσία αλλαγών
• Αποκλειστικοί δεσμοί

Για παράδειγμα: έναν γονικό ρόλο μπορεί να αναλάβει κάποιος που δεν έχει καμία συγγένεια αίματος με το παιδί (όπως στα ομόφυλα ζευγάρια ή όταν υπάρχει κηδεμόνας αντί για γονέας)- ή ένας παππούς ή μια γιαγιά- τρία άτομα που δεν έχουν σεξουαλική ή ρομαντική σχέση μπορούν να μοιράζονται ένα σπίτι και τη διαχείριση του οικιακού περιβάλλοντος- δύο γονείς μπορεί να μην μοιράζονται μια οικιακή μονάδα- ένα παιδί μπορεί να λαμβάνει τις περισσότερες αποφάσεις στην οικογένεια- τρία άτομα που έχουν σεξουαλική ή ρομαντική σχέση μπορούν να μοιράζονται την ανατροφή των παιδιών- και πολλά άλλα. 

Δείτε το infographic για να μάθετε μερικές πιθανές οικογενειακές μορφές (φυσικά οι δυνατότητες είναι ατελείωτες!):

Οικογενειακές συγκρούσεις

Το μόνο που χρειάζεται σε μια οικογένεια είναι μια σχέση αγάπης, σεβασμού και φροντίδας μεταξύ των μελών της, αλλά οι οικογένειες αποτελούνται από διαφορετικά άτομα με συγκεκριμένες ανάγκες, τη δική τους προσωπική ιστορία, προσδοκίες, δυνάμεις και αδυναμίες. Οι συγκρούσεις και οι διαφωνίες αποτελούν αναπόφευκτο μέρος κάθε στενής σχέσης, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειακών σχέσεων, και αυτό είναι απολύτως εντάξει, εφόσον όλοι οι εμπλεκόμενοι είναι προσεκτικοί και έχουν σεβασμό. Για παράδειγμα: μια σύγκρουση μπορεί να προκύψει αν ένα από τα μέλη νιώθει ότι δεν το ακούν, αν οι ανάγκες του δεν ικανοποιούνται ή αν τα όριά του παραβιάζονται συνεχώς. Αυτό συμβαίνει επίσης συχνά επειδή δεν προβληματίζονται οι ρόλοι και τα στερεότυπα των φύλων (θα το δούμε αυτό αναλυτικά στην Ενότητα 2 – Φύλο). Το άτομο αυτό μπορεί να αισθάνεται θυμωμένο και ασήμαντο, αλλά τέτοια συναισθήματα μπορούν να λειτουργήσουν ως ένδειξη ότι κάτι μπορεί να αλλάξει ή να βελτιωθεί ή ότι κάτι δεν λειτουργεί ή δεν ενεργεί με τον τρόπο που θα έπρεπε. Η σαφής επικοινωνία και η αποδοχή αυτών των συναισθημάτων μπορεί να βοηθήσει την οικογένεια να έρθει πιο κοντά. Ανατρέξτε στην ενότητα για τις υγιείς και ανθυγιεινές σχέσεις για να βρείτε μερικές συμβουλές και ιδέες. 

Ένας από τους πιο συνηθισμένους τομείς σύγκρουσης είναι μεταξύ των γονέων που προσπαθούν να προστατεύσουν τα παιδιά και των παιδιών που προσπαθούν να εξερευνήσουν τον έξω κόσμο. Ένα συνηθισμένο παράδειγμα είναι οι σεξουαλικές ή ρομαντικές σχέσεις. Οι νέοι θέλουν να εξερευνήσουν και να νιώσουν οι ίδιοι πώς μπορεί να είναι αυτές οι εμπειρίες, ενώ οι γονείς συχνά θέλουν να κάνουν ό,τι μπορούν για να τα προστατεύσουν από το κακό. Αυτές οι δύο δυνάμεις μπορεί μερικές φορές να συγκρουστούν μεταξύ τους, πυροδοτώντας μια διένεξη. Σε τέτοιες καταστάσεις είναι πάντα καλή ιδέα να χρησιμοποιήσετε τις επικοινωνιακές σας δεξιότητες, να προσπαθήσετε να συνεργαστείτε και να αναζητήσετε λύσεις από κοινού.