Ας μιλήσουμε για την Συναίνεση 

Βλέπουμε την έννοια της συναίνεσης ως το σημείο εκκίνησης της συζήτησης για την έμφυλη βία. 

Η συναίνεση είναι η εκούσια και πλήρης συμφωνία που δίνεται από όλα τα μέρη που συμμετέχουν σε μια σεξουαλική δραστηριότητα. Θα πρέπει να είναι συνεχής, ενθουσιώδης και να μπορεί να αναστραφεί ανά πάσα στιγμή χωρίς συνέπειες . Αυτό σημαίνει ότι πριν ξεκινήσετε οποιαδήποτε πρακτική με κάποιον, πρέπει να γνωρίζετε αν το άτομο το θέλει. Η συναίνεση είναι η προθυμία του να είμαστε μαζί, είναι το σημείο συνάντησης των κοινών επιθυμιών. Είναι θέμα προσωπικών ορίων και σεβασμού των ορίων των άλλων- του να γνωρίζουν τον εαυτό τους και τις επιθυμίες τους και να μπορούν να τις επικοινωνήσουν- του να ελέγχουν αν τα πράγματα δεν είναι ξεκάθαρα- της ευθύνης, για το αν τη ζητούν ή την δίνουν.

Παρακολουθήστε αυτό το βίντεο για να καταλάβετε καλύτερα τι εννοούμε με τον όρο συναίνεση: 

Η σεξουαλική δραστηριότητα χωρίς συναίνεση είναι βία

Αν αναλύσουμε τον όρο, θα παρατηρήσουμε ότι η λέξη από μόνη της δεν αρκεί για να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την πολυπλοκότητα αυτού που σημαίνει. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να ντρέπεται, να φοβάται ή να μην έχει τα μέσα για να πει «όχι». Παρά το γεγονός ότι το άτομο λέει ρητά και προφορικά «ναι», αυτό το ναι μπορεί να μην είναι ελεύθερο ή πλήρες.

Αυτό το βίντεο δείχνει την πολυπλοκότητα αυτής της έννοιας χρησιμοποιώντας το ακρωνύμιο FRIES: 

Η συναίνεση έχει να κάνει και με τους νόμους. Υπάρχουν νόμοι σε κάθε χώρα που καθορίζουν ποιος/α μπορεί να συναινέσει και ποιος/α όχι. Άνθρωποι που βρίσκονται υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών ή είναι λιπόθυμοι δεν μπορούν να συναινέσουν στο σεξ. Επίσης, υπάρχουν νόμοι που προστατεύουν τους ανηλίκους (άτομα κάτω των 18 ετών) από το να πιέζονται να κάνουν σεξ με κάποιον πολύ μεγαλύτερο από αυτούς. Αναφερόμαστε στην «ηλικία σεξουαλικής συναίνεσης» για να δηλώσουμε πόσο χρονών πρέπει να είναι ένα άτομο για να θεωρηθεί νομικά ικανό να συναινέσει σε σεξουαλική πράξη. Κάτω από αυτή την ηλικία, οι ενήλικες που εμπλέκονται αντιμετωπίζουν ποινή φυλάκισης και καταγραφή ως σεξουαλικοί παραβάτες. Η ηλικία συναίνεσης διαφέρει από χώρα σε χώρα:

Στην κουλτούρα μας, η πρακτική της συναίνεσης δεν είναι πολύ “φυσική”, λόγω της συσχέτισής της με την πατριαρχία και τις ανισότητες των φύλων στις οποίες ζούμε, λόγω της έννοιας της εξουσίας και της στάσης να είμαστε επιτελεστικοί και ανταγωνιστικοί. Μπορεί να είναι δύσκολο να δεχτούμε το όχι ως απάντηση (δείτε την ενότητα 2 για να μάθετε περισσότερα σχετικά με τις ανισότητες των φύλων).   Ο δρόμος για την οικοδόμηση μιας διαφορετικής κοινωνίας, βασισμένης σε μια κουλτούρα συναίνεσης, είναι ακόμη μακρύς και δύσκολος. Ξεκινά όμως από τη δέσμευση να συμμετέχουμε σε αυτή την αλλαγή και η προσέγγισή της με ένα τρανσφεμινιστικό πλαίσιο που θα βελτιώσει την ανάπτυξή της.

Ο φεμινισμός είναι ένα κοινωνικό και πολιτικό κίνημα που υπερασπίζεται τα ίσα δικαιώματα, τις ίσες ευκαιρίες και τη μεταχείριση όλων των φύλων. Αμφισβητεί και επιδιώκει την κατάργηση των συστημικών ανισοτήτων, διακρίσεων και στερεοτύπων που βασίζονται στο φύλο. Γι’ αυτό μιλάμε και για τον τρανσφεμινισμό, ο οποίος αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη υποκατηγορία του φεμινισμού που εστιάζει στα δικαιώματα και τις εμπειρίες των transgender ατόμων μέσα στο ευρύτερο φεμινιστικό πλαίσιο. Αντιμετωπίζει τη διαθεματικότητα της ταυτότητας φύλου και του φεμινισμού, επιδιώκοντας την ενσωμάτωση και την ισότητα για όλες τις γυναίκες, cis και trans* (βλ. ενότητα 2). Ο τρανσφεμινισμός αμφισβητεί τα παραδοσιακά πρότυπα των φύλων, προωθεί τη συμπεριληπτικότητα και αντιμετωπίζει τα συγκεκριμένα τρωτά σημεία και τις διακρίσεις, συμβάλλοντας σε μια πιο ολοκληρωμένη και αποτελεσματική καταπολέμηση όλων των μορφών έμφυλης βίας.

«Είναι απλώς ένα αστείο»: Κουλτούρα συναίνεσης vs Κουλτούρας βιασμού

Αυτό που εμποδίζει τη διάδοση της κουλτούρας της συναίνεσης στην κοινωνία μας είναι η επιμονή του ανταγωνιστή της, της κουλτούρας του βιασμού.   Η έννοια αυτή περιγράφει μια κοινωνία που ενθαρρύνει, κανονικοποιεί και εκλογικεύει την έμφυλη βία, και κυρίως τη σεξουαλική βία, ως αναπόφευκτη και μέρος της “φυσικής” ανθρώπινης συμπεριφοράς, αντί να την κατανοεί ως ένα φαινόμενο που έχει δημιουργηθεί και διαιωνίζεται σε δομικό και πολιτισμικό επίπεδο. Κοινωνικά προβλήματα όπως οι σεξιστικές συμπεριφορές και τα έμφυλα στερεότυπα μπορούν να οδηγήσουν στην έμφυλη βία. Μικρά πράγματα, όπως το να έρθετε αντιμέτωπος/η με έναν φίλο σας για ένα σεξιστικό αστείο, μπορούν να βοηθήσουν. Μπορεί να είναι άβολο στην αρχή, αλλά το να δώσετε στους ανθρώπους γύρω σας να καταλάβουν ότι δεν υποστηρίζετε τέτοιου είδους συμπεριφορές μπορεί να τους κάνει να σταματήσουν και να σκεφτούν διπλά αυτό που κάνουν.

Το καλύτερο εργαλείο που προτείνουμε για να μάθετε περισσότερα και να κατανοήσετε σε βάθος την έμφυλη βία είναι η Πυραμίδα της Κουλτούρας του Βιασμού. Δείχνει πώς οι σεξιστικές συμπεριφορές μπορούν να οδηγήσουν σε κλιμακούμενα επίπεδα κακοποίησης, πώς οι συμπεριφορές, οι πεποιθήσεις και τα συστήματα βασίζονται και συνεργάζονται μεταξύ τους. Στη βάση της πυραμίδας υπάρχουν πιο κοινές μορφές βίας, όπως σεξιστικά αστεία και συμπεριφορές ή catcalling. Αυτά συχνά δεν θεωρούνται καν ως μορφές βίας, αλλά παρ’ όλα αυτά είναι, και αποτελούν τη βάση για πιο επικίνδυνες μορφές, όπως η γυναικοκτονία. Αυτή η πυραμίδα δείχνει μόνο μερικά παραδείγματα βίας – ο κατάλογος δεν είναι εξαντλητικός – αλλά μας επιτρέπει να δούμε ότι η αλλαγή ξεκινά από τη βάση της πυραμίδας. Αν δεν κατανοήσουμε και δεν εξαλείψουμε τις μικρότερες μορφές βίας, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε και να εξαλείψουμε τις μεγαλύτερες.

Όσο πιο ψηλά ανεβαίνουμε, τόσο λιγότερο κοινωνικά αποδεκτές είναι οι συμπεριφορές. Αλλά δεν μπορούμε να μετρήσουμε τη βλάβη σε ένα θύμα ή έναν/μια επιζώντα/ούσα με βάση το σε ποια κατηγορία εμπίπτει – εκτός από τον θάνατο, που βρίσκεται στην κορυφή. Η εμπειρία του καθενός είναι διαφορετική.

Το δέντρο της έμφυλης βίας

Η κατανόηση της πολύπλευρης φύσης της έμφυλης βίας είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση αυτού του πιεστικού προβλήματος. Προκειμένου να μιλήσουμε γι’ αυτό, το αναπαριστούμε με την εικόνα του δέντρου:

Ρίζες – Βαθύτερες αιτίες

Οι ρίζες είναι οι βαθύτερες αιτίες της έμφυλης βίας: Η έμφυλη βία συμβαίνει εξαιτίας των στάσεων και των πρακτικών μιας κοινωνίας απέναντι στις διακρίσεις λόγω φύλου. Συνήθως, τα φύλα τοποθετούνται σε άκαμπτους ρόλους και θέσεις εξουσίας, συχνά με τους ανθρώπους να κοινωνικοποιούνται ως γυναίκες και τα άλλα φύλα σε υποδεέστερη θέση σε σχέση με τους άνδρες. Αυτοί οι “αποδεκτοί” ρόλοι των φύλων ενισχύουν την υπόθεση ότι οι άνδρες έχουν τη δύναμη λήψης αποφάσεων και τον έλεγχο των υπόλοιπων ανθρώπων. Διαπράττοντας την έμφυλη βία, οι δράστες (όποιοι κι αν είναι) επιδιώκουν να διατηρήσουν τα προνόμια, τη δύναμη και τον έλεγχο. Επιπροσθέτως, αναφέρουμε μεταξύ των βαθύτερων αιτιών το γεγονός ότι σε περιβάλλοντα έλλειψης ευαισθητοποίησης σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισότητα των φύλων, τη δημοκρατία και τα μη βίαια μέσα επίλυσης προβλημάτων, η έμφυλη βία μπορεί να ενισχυθεί.

Οι βαθύτερες αιτίες περιλαμβάνουν:

• Την κατάχρηση εξουσίας 
• Την ανισότητα των Φύλων
• Την πατριαρχία
• Την ετεροκανονικότητα
• Το δίπολο του φύλου

Καιρός / Θερμοκρασία – Παράγοντες που συμβάλλουν

Ήλιος, βροχή, σύννεφα αντιπροσωπεύουν το “κλίμα” στο οποίο το δέντρο μπορεί να μεγαλώσει και να δυναμώσει. Αντιπροσωπεύουν όλους τους λεγόμενους παράγοντες που συμβάλλουν. Ενώ η ανισότητα των φύλων και η κατάχρηση εξουσίας είναι οι βασικές αιτίες όλων των μορφών έμφυλης βίας, διάφοροι άλλοι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν το είδος και την έκταση της, αυξάνοντας την ευπάθεια των ατόμων στην έμφυλη βία.  Οι παράγοντες που συμβάλλουν συχνά συγχέονται με τις αιτίες, αλλά είναι σημαντικό να γίνεται διάκριση μεταξύ τους προκειμένου να καταπολεμηθεί η έμφυλη βία. 

Οι παράγοντες που συμβάλλουν περιλαμβάνουν: 

• Την κατάχρηση ουσιών, 
• τις οικονομικές ανισότητες
• την έλλειψη εκπαίδευσης, 
• την έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης, από ιδρύματα ή οικογένειες για παράδειγμα. 

Κλαδιά – Μορφές Έμφυλης Βίας

Ο κορμός και τα κλαδιά του δέντρου αντιπροσωπεύουν τις διάφορες μορφές έμφυλης βίας που μπορούν να εμφανιστούν. Μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τέσσερις γενικές κατηγορίες (συναισθηματική ή ψυχολογική κακοποίηση, σωματική κακοποίηση, σεξουαλική κακοποίηση, οικονομική κακοποίηση), οι οποίες αναρριχώνται και γίνονται τα κλαδιά του δέντρου. Στις εικόνες, έχουμε αναπαραστήσει αυτές που εμφανίζονται πιο συχνά μεταξύ των εφήβων.

Οι μορφές της έμφυλης βίας περιλαμβάνουν:

• Ψυχολογική βία, η οποία προκαλεί ψυχολογική βλάβη. Περιλαμβάνει τον εκφοβισμό, την παρενόχληση, την καταδίωξη, τη χειραγώγηση, τον εξαναγκασμό, την απομόνωση, τη λεκτική προσβολή και άλλα. 
• Σωματική βία, η οποία προκαλεί βλάβη και χρησιμοποιεί σωματική δύναμη. Περιλαμβάνει ξυλοδαρμό, κλωτσιές, μπουνιές και άλλα.   
• Σεξουαλική βία, η οποία αναφέρεται σε σεξουαλικές πράξεις που πραγματοποιούνται χωρίς τη συγκατάθεση του άλλου προσώπου. Περιλαμβάνει τον βιασμό, την επίθεση, την εμπορία ανθρώπων, την ανεπιθύμητη σεξουαλική λεκτική συμπεριφορά και άλλα.
• Οικονομική βία, η οποία αναφέρεται σε πράξεις που προκαλούν οικονομική ζημία. Περιλαμβάνει περιορισμό των οικονομικών πόρων, υλικές ζημιές, στέρηση, περιορισμό της απασχόλησης και άλλα. 

Φύλλα – Συνέπειες της έμφυλης βίας

Τα φύλλα είναι οι συνέπειες της έμφυλης βίας για τα θύματα ή τους/τις επιζώντες/ούσες και το περιβάλλον τους και είναι εκτεταμένες: από τις σωματικές συνέπειες έως τις συναισθηματικές και ψυχολογικές συνέπειες. 

Οι συνέπειες της έμφυλης βίας περιλαμβάνουν: 

• Ψυχολογικές συνέπειες: αίσθημα ντροπής, άγχους, κατάθλιψης, απώλεια όρεξης, δυσκολία να πάνε στο σχολείο ή να σπουδάσουν και άλλα 
• Σωματικές συνέπειες: προβλήματα υγείας, αυτοτραυματισμός, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες και άλλα. 
• Λειτουργικές: αλλαγή διαδρομής ή διαγραφή ενός προφίλ.  
• Κοινωνικές συνέπειες: αποκλεισμός, απόρριψη ή απομόνωση από την οικογένεια, τους φίλους. 

Ποιος επηρεάζεται από την έμφυλη βία;

Τώρα που εξετάσαμε σε βάθος τον ορισμό της έμφυλης βίας, ας επικεντρωθούμε για λίγο στο ποιος επηρεάζεται περισσότερο, έχοντας πάντα κατά νου ότι συνήθως γνωρίζουμε μόνο τον αριθμό των ατόμων που καταγγέλλουν έμφυλη βία και όχι όλα τα άτομα που έχουν βιώσει έμφυλη βία (υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό, όπως πολιτισμικοί παράγοντες, στίγμα ή φόβος).

Είπαμε ήδη ότι η έμφυλη βία επηρεάζει ανθρώπους όλων των ηλικιών και όλων των φύλων, λόγω του φύλου τους, και γι’ αυτό ακριβώς χρησιμοποιούμε την πιο ολοκληρωμένη έκφραση «έμφυλη βία». Ωστόσο, οι άνθρωποι που κοινωνικοποιούνται ως γυναίκες και κορίτσια πλήττονται παγκοσμίως περισσότερο. Μια στις τρεις έχει βιώσει έμφυλη βία κατά τη διάρκεια της ζωής της (WHO, 2021). Η κύρια μορφή βίας που πλήττει τις γυναίκες είναι η βία μεταξύ συντρόφων.  Οι νεαρές γυναίκες ηλικίας 15 έως 19 ετών κινδυνεύουν περισσότερο από την βία μεταξύ συντρόφων από ό,τι οι ενήλικες γυναίκες. Μέχρι την ηλικία των 19 ετών, σχεδόν 1 στις 4 έφηβες (24%) που έχουν συνάψει σχέση έχει ήδη υποστεί σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική κακοποίηση από έναν σύντροφο (WHO, 2021).

Η ΛΟΑΤΚΙΑ+ κοινότητα αντιμετωπίζει αυξημένη βία από συνομηλίκους, από οικογένειες που μπορεί να ασκούν πίεση στο άτομο να συμμορφωθεί με τους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων, από αγνώστους που είναι απλώς ομο-λεσβιο-αμφι-τρανσφοβικοί. Οι περισσότεροι/ες ΛΟΑΤΚΙΑ+ μαθητές/τριες αναφέρουν ότι έχουν βιώσει εκφοβισμό ή βία με βάση τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό ή την ταυτότητα/έκφραση φύλου τους (Plan/ICRW, 2015), καθώς οι νέοι που θεωρούνται ότι “αντιστέκονται” ή ότι δεν εντάσσονται στα παραδοσιακά ή δυαδικά πρότυπα φύλου, διατρέχουν υψηλό κίνδυνο βίας. Παρακολουθήστε αυτό το βίντεο για την έμφυλη βία, τους νέους και την ΛΟΑΤΚΙΑ+ κοινότητα.

Το “κουτί του άντρα” – Ειδικά στο σχολικό περιβάλλον, τα αγόρια εξακολουθούν να αναμένεται να συμπεριφέρονται “σαν άντρες”, όσον αφορά τα συναισθήματά τους, τον τρόπο ύπαρξης και δράσης τους, ώστε να ευθυγραμμίζονται με τον “κανονιστικό” ορισμό του ανδρισμού. Το αποκαλούμε “το κουτί του άντρα” για να δείξουμε το σύνολο των προσδοκιών σύμφωνα με τις οποίες πρέπει να ζει “ένας πραγματικός άντρας” – Δείτε αυτό το βίντεο!  

Μπορεί επίσης να έχετε ακούσει τον όρο τοξική αρρενωπότητα, ο οποίος αναφέρεται στο γεγονός ότι αυτές οι κοινωνικές νόρμες που σχετίζονται με τους άνδρες συχνά έχουν αρνητικό αντίκτυπο στους ίδιους τους άνδρες και στα άλλα φύλα.  Αυτό δεν σημαίνει ότι η αρρενωπότητα είναι κακή, αλλά ότι υπάρχουν ορισμένες συμπεριφορές που συνδέονται με την αρρενωπότητα (όπως το να είσαι σκληρός, για παράδειγμα) που μπορεί να έχουν αρνητικό αντίκτυπο (δείτε την ενότητα 2 για να μάθετε περισσότερα σχετικά με τις προσδοκίες των φύλων). 

#NotAllMen – Από την άλλη πλευρά, συμβαίνει όλο και πιο συχνά, ιδίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και όταν σοβαρές περιπτώσεις έμφυλης βίας προβάλλονται στη δημοσιότητα, να συναντάμε αυτό το hashtag. Με αυτή την έκφραση, οι άνθρωποι τείνουν να διεκδικούν ένα αίσθημα αδικίας που απευθύνεται σε άτομα που κοινωνικοποιήθηκαν ως άνδρες: «Δεν είναι συστημικό πρόβλημα, δεν είναι όλοι οι άνδρες βιαστές ούτε δολοφόνοι!». Η επισήμανση αυτού του γεγονότος θεωρείται συχνά ως απόρριψη της ευθύνης απέναντι στα άλλα φύλα, τα οποία, όπως βλέπουμε σε αυτή την ενότητα, είναι πολύ πιο πιθανό να επηρεαστούν από την έμφυλη βία, επειδή είναι λιγότερο προνομιούχα στην κοινωνία. 

Η κατανόηση της έμφυλης βίας είναι ζωτικής σημασίας, ειδικά όταν πρόκειται για κορίτσια, νεαρές γυναίκες και νεαρά τρανς άτομα που αντιμετωπίζουν περισσότερα από ένα είδη ανισότητας ή διακρίσεων. Όταν διαφορετικές μορφές άδικης μεταχείρισης επικαλύπτονται, αυξάνονται οι πιθανότητες να βιώσουν έμφυλη βία. Για παράδειγμα, τα κορίτσια των Μαύρων ή των Μειονοτικών Εθνοτήτων μπορεί να αντιμετωπίζουν έμφυλη βία συνυφασμένη με ρατσισμό και σεξισμό, ενώ η βία κατά των κοριτσιών με αναπηρίες μπορεί να περιλαμβάνει κακοποίηση λόγω αναπηρίας μαζί με σεξισμό. Αυτές οι ομάδες μπορεί να δυσκολεύονται περισσότερο να λάβουν υποστήριξη και ο αντίκτυπος της βίας που βιώνουν μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερος.

Ονομάζουμε αυτή την προσέγγιση διαθεματική επειδή εξετάζει πώς η βία συμβαίνει στο σταυροδρόμι διαφορετικών τύπων ανισότητας ή διακρίσεων. Αυτό σημαίνει ότι εξετάζουμε πώς διαφορετικοί παράγοντες, όπως η φυλή, η αναπηρία ή το φύλο, επηρεάζουν την εμπειρία βίας κάποιου ατόμου και την ικανότητά του να λάβει βοήθεια.  Αυτό ονομάζεται διαθεματικότητα. Για να μάθετε περισσότερα, πηγαίνετε στην ενότητα 5.

Πώς μπορώ να εντοπίσω την έμφυλη βία στις σχέσεις μου;

Στην ενότητα 1, έχουμε ήδη διερευνήσει τους διαφορετικούς τρόπους για να δημιουργήσουμε και να αναγνωρίσουμε ασφαλείς και υγιείς σχέσεις. Σε αυτό το σημείο του ταξιδιού μας, είναι πλέον καιρός να μιλήσουμε για τις ανθυγιεινές σχέσεις, δηλαδή αυτές που δεν έχουν τα διαφορετικά χαρακτηριστικά που έχουν ήδη εκφραστεί, και μπορεί να εξελιχθούν σε αυτό που ονομάζεται βία μεταξύ συντρόφων, βία μεταξύ εφήβων ή ενδοοικογενειακή βία, η οποία αναφέρεται σε βίαιες συμπεριφορές που συμβαίνουν μέσα σε νοικοκυριά ή οικογενειακά περιβάλλοντα.  Παρακολουθήστε αυτό το βίντεο για τη βία μεταξύ συντρόφων!

Όροι όπως έμφυλη βία ή βία μεταξύ συντρόφων συχνά θεωρούνται πιο περιεκτικοί σε σύγκριση με τον όρο ενδοοικογενειακή βία. Οι όροι αυτοί αναδεικνύουν το ευρύτερο πλαίσιο και τις ποικίλες μορφές βίας που βιώνονται πέρα από το παραδοσιακό οικογενειακό περιβάλλον, αναγνωρίζοντας ότι η βία μπορεί να εμφανιστεί σε διάφορες σχέσεις και κοινωνικές δομές. Η χρήση του όρου έμφυλη βία αναγνωρίζει ότι η βία δεν περιορίζεται μόνο στις σχέσεις μεταξύ οικείων συντρόφων ή εντός του νοικοκυριού, αλλά επεκτείνεται σε ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα που έχουν τις ρίζες τους στην ανισότητα των φύλων, στη δυναμική της εξουσίας και στις διακρίσεις. Περιλαμβάνει τη βία που μπορεί να συμβαίνει σε δημόσιους χώρους, χώρους εργασίας ή εντός των κοινοτήτων με βάση την ταυτότητα φύλου ενός ατόμου. Αντίθετα, ο όρος ενδοοικογενειακή βία εστίαζε ιστορικά κυρίως στη βία εντός του οικογενειακού ή οικιακού περιβάλλοντος, αποκλείοντας ενδεχομένως άλλες μορφές βίας, όπως η βία κατά των γυναικών σε δημόσιους χώρους ή οι διαρθρωτικές ανισότητες που διαιωνίζουν τη βία. Η έμφαση στην έμφυλη βία ή στη βία μεταξύ συντρόφων αναγνωρίζει την ανάγκη για ολοκληρωμένες προσεγγίσεις που αφορούν τις κοινωνικές συμπεριφορές, τα νομικά πλαίσια και τις θεσμικές αλλαγές για την καταπολέμηση της βίας κατά ατόμων με βάση το φύλο, τον προσανατολισμό ή την ταυτότητά τους. Αναγνωρίζει ότι η βία δεν περιορίζεται σε έναν μόνο χώρο, αλλά είναι ένα πολύπλευρο ζήτημα που απαιτεί ολιστική αντιμετώπιση.

Ποια είναι τα σημάδια μιας τοξικής σχέσης; Παρακολουθήστε αυτό το βίντεο!

Μερικές φορές είναι δύσκολο να αναγνωρίσετε τα σημάδια των ανθυγιεινών ή κακοποιητικών σχέσεων. Μερικά από τα πιο ξεκάθαρα σημάδια είναι τα εξής:

• Ο έλεγχος, όταν το ένα άτομο παίρνει όλες τις αποφάσεις και λέει στο άλλο άτομο τι να κάνει, τι να φοράει ή με ποιον/α να συναναστρέφεται ή προσπαθεί να το απομονώσει. 
• Η εξάρτηση, όταν το ένα άτομο φοβάται τις συνέπειες της διάλυσης της σχέσης και πιστεύει ότι δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το άλλο άτομο.
• Ο ψηφιακός έλεγχος, όταν κάποιος παρακολουθεί το άλλο άτομο μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή των ψηφιακών πλατφορμών, ή όταν στέλνει συνεχώς μηνύματα, απαιτώντας την προσοχή του άλλου ατόμου ανά πάσα στιγμή. 
• Η έλλειψη ειλικρίνειας, όταν το ένα άτομο αποκρύπτει πληροφορίες από το άλλο άτομο ή το χειραγωγεί
• Η ασέβεια, όταν κάποιος ντροπιάζει, κοροϊδεύει ή κουτσομπολεύει τον άλλο πίσω από την πλάτη του.
• Η εχθρότητα, όταν το ένα άτομο δημιουργεί συγκρούσεις με το άλλο ή αποφεύγει να τις επιλύσει με σεβασμό. 
• Η παρενόχληση, όταν το ένα άτομο κάνει το άλλο να νιώθει ανασφάλεια με συμπεριφορές όπως catcalling ή ανάρμοστα σχόλια για το σώμα ή τη συμπεριφορά του. 
• Ο εκφοβισμός, όταν το ένα άτομο προσπαθεί να κάνει το άλλο να νιώσει μικρό και να φοβηθεί, χρησιμοποιώντας τακτικές όπως η απομόνωσή του από τους φίλους και την οικογένεια ή η απειλή βίας ή χωρισμού.
• Η σωματική βία, όταν το ένα άτομο χρησιμοποιεί σωματική βία στο άλλο.
• Η σεξουαλική βία, όταν ένα άτομο ασκεί σεξουαλική δραστηριότητα στο άλλο χωρίς τη συγκατάθεσή του.

Οι συμπεριφορές αυτές μπορεί να αφορούν όλα τα είδη σχέσεων, όχι μόνο τις ρομαντικές και σεξουαλικές σχέσεις, αλλά και τις φιλικές, οικογενειακές, περιστασιακές, εργασιακές και πολλές άλλες. 

Οι ανθυγιεινές συμπεριφορές μπορεί να συμβαίνουν μερικές φορές, αλλά αυτό που συμβαίνει πολύ συχνά είναι ότι οι άνθρωποι σε ανθυγιεινές σχέσεις δεν προσπαθούν να αλλάξουν ή να μάθουν από αυτές τις καταχρηστικές συμπεριφορές. Έτσι, είναι πολύ πιθανό οι ανθυγιεινές σχέσεις να μετατραπούν σε κακοποιητικές σχέσεις. 

Ένας ακόμη λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι παραμένουν σε κακοποιητικές σχέσεις μπορεί να γίνει κατανοητός μέσω του λεγόμενου Κύκλου της Βίας, στον οποίο η κακοποιητική συμπεριφορά στοχεύει να κρατήσει το κακοποιημένο άτομο στη σχέση μέσω υποσχέσεων και άρνησης.

Ο λεγόμενος μήνας του μέλιτος είναι όταν ο θύτης σε μια ανθυγιεινή σχέση κάνει μια ξαφνική θετική αλλαγή που μπορεί να μοιάζει πολύ με την αρχή της σχέσης, ενώ ζητά συγγνώμη, υπόσχεται να αλλάξει και προσφέρει δώρα. Ωστόσο, σύντομα η ένταση αυξάνεται και πάλι και η παλιά δομή εξουσίας επιβεβαιώνεται, και εν τέλει τα επεισόδια βίας, μέχρι να έρθουν όλο και πιο κοντά ο ένας στον άλλον και να εισέλθουν σε οξεία έκρηξη. Σε αυτή την περίπτωση, συνήθως το θύμα ή ο/η επιζών/ούσα δεν αναγνωρίζει αρχικά τον κύκλο, ενώ ο θύτης αρνείται την ευθύνη.  

Πώς συμβαίνει η Έμφυλη Βία στο διαδίκτυο; Διαδικτυακή Έμφυλη Βία

Μια άλλη κατάσταση για την οποία θέλουμε να είστε ενήμεροι/ες είναι η εμφάνιση της έμφυλης βίας στον διαδικτυακό χώρο. Στις μέρες μας, όλο και περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζονται διαδικτυακά, μέσω εφαρμογών γνωριμιών και μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Οι διαδικτυακές γνωριμίες και το sexting (ανταλλαγή σεξουαλικού περιεχομένου μέσω συνομιλιών) έχουν γίνει δύο πολύ συνηθισμένοι τρόποι μέσω των οποίων οι νέοι κάνουν γνωριμίες και εξερευνούν τις επιθυμίες τους.  Μπορούν να αποτελέσουν έναν εξαιρετικό τρόπο να εκφράσετε τη σεξουαλικότητά σας και να προωθήσετε την οικειότητα, αν βασίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό και τη συναίνεση. Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να δώσετε προσοχή σε ορισμένα θέματα, προκειμένου να παραμείνετε ασφαλείς. 

Η διαδικτυακή έμφυλη βία μπορεί να λάβει πολλές μορφές:

• Cyberflashing: αποστολή αποκαλυπτικών εικόνων χωρίς τη συγκατάθεση του αποδέκτη
• Cyberstalking: χρήση ψηφιακών εργαλείων για την παρακολούθηση του άλλου προσώπου (ανάγνωση μηνυμάτων ή παρακολούθηση των κινήσεών του)
• Digital voyeurism: καταγραφή, βιντεοσκόπηση, προβολή και κοινοποίηση διαδικτυακών βίντεο ή εικόνων χωρίς τη συγκατάθεσή του εμπλεκόμενου προσώπου (π.χ. μέσω κρυφών καμερών, deepfaking ή κλοπής φωτογραφιών).
• Doxing: διαμοιρασμός προσωπικών δεδομένων και υποκίνηση άλλων να επικοινωνήσουν με το εν λόγω άτομο
• Κλοπή ταυτότητας και ψεύτικα προφίλ: προσποίηση ότι είναι κάποιος άλλος για να βλάψει το άλλο άτομο. 
• Ρητορική μίσους με βάση το φύλο: επίρρηψη ντροπής, προσβλητικά σχόλια για το άλλο άτομο με βάση την ταυτότητα ή τον προσανατολισμό του φύλου του.
• Morphing: δημιουργία και κοινοποίηση deep fakes του άλλου ατόμου με σκοπό τη σεξουαλικοποίησή του. 
• Online grooming: δημιουργία σχέσης στο διαδίκτυο με σεξουαλικούς στόχους.
• Διαδικτυακή σεξουαλική παρενόχληση και εκφοβισμός: εκφοβισμός μέσω διαδικτυακών πλατφορμών (βίντεο)
• Μη συναινετική διάδοση προσωπικών φωτογραφιών: κοινοποίηση προσωπικών φωτογραφιών κάποιου ατόμου χωρίς τη συγκατάθεσή του
• Σεξουαλική εκμετάλλευση: εμπορική εκμετάλλευση σεξουαλικού υλικού
• Διαδικτυακές απειλές και μαύρη αλληλογραφία: απειλή για αποκάλυψη προσωπικών εικόνων ή πληροφοριών εκτός αν ικανοποιηθούν κάποια αιτήματα. Όταν τα αιτήματα αυτά είναι σεξουαλικά, πρόκειται για εκβιασμό. 
• Zoom bombing συμβαίνει όταν άτομα συμμετέχουν σε διαδικτυακές ομάδες ή συζητήσεις και αναρτούν ρατσιστικό, σεξιστικό ή άλλο περιεχόμενο για να ενοχλήσουν τους/τις συμμετέχοντες/ουσες. 

Η διαδικτυακή έμφυλη βία έχει πολύ επιβλαβείς συνέπειες για το θύμα ή τον/την επιζώντα/ούσα, όπως εξηγήθηκε προηγουμένως για την έμφυλη βία: σωματικές, ψυχολογικές, συναισθηματικές και οικονομικές συνέπειες. 

Η αγάπη δεν είναι έλεγχος! Παρακολουθήστε αυτό το βίντεο!

Η διαδικτυακή βία, όπως και κάθε βία δεν είναι ποτέ λάθος του θύματος ή του/της επιζώντος/ούσας και μπορεί να συμβεί στον καθένα. Αν και πρόκειται για ένα συστημικό ζήτημα, υπάρχουν κάποιες συμβουλές που θα μπορούσατε να ακολουθήσετε για να ελαχιστοποιήσετε τις πιθανότητες:  

• Να αλλάζετε τους κωδικούς σας κάθε τόσο για να είναι ισχυροί. Μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε μηχανισμούς ασφαλείας όπως τα προγράμματα προστασίας από ιούς.
• Αποφύγετε να κρατάτε την κάμερα του υπολογιστή σας ανοιχτή στους ιδιωτικούς σας χώρους για να αποφύγετε τη συλλογή προσωπικών εικόνων σε περίπτωση παραβίασης. 
• Όταν συναντάτε ανθρώπους στο διαδίκτυο, δώστε προσοχή σε: προφίλ χωρίς φωτογραφίες ή με φωτογραφίες που φαίνονται ψεύτικες, προφίλ χωρίς πληροφορίες στην περιγραφή, ανθρώπους που αρνούνται να μιλήσουν μέσω τηλεφώνου ή βιντεοκλήσης και ανθρώπους που σας ζητούν χρήματα.

Πώς να εντοπίζετε, να χειρίζεστε και να καταγγέλλετε καταστάσεις έμφυλης βίας 

Η έμφυλη βία μπορεί να συμβεί παντού, από τα σχολεία μέχρι τα κοινωνικά στέκια, από ανεπιθύμητα σχόλια μέχρι ενέργειες που κάνουν τους ανθρώπους να νιώθουν άβολα. Είναι σημαντικό να μάθουμε να αντιμετωπίζουμε τέτοιες καταστάσεις, καθώς δημιουργούν κακή ατμόσφαιρα και μας στερούν το δικαίωμα να αισθανόμαστε ασφαλείς και σεβαστοί. Η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση είναι εξαιρετικά σημαντικές για την καταπολέμηση αυτού του προβλήματος και τη διασφάλιση της δίκαιης μεταχείρισης όλων!

Τα βήματα που αναφέρονται παρακάτω μπορούν να σας βοηθήσουν να εντοπίσετε και να διαχειριστείτε καταστάσεις έμφυλης βίας:

• Μην κατηγορείτε τον εαυτό σας. Ποτέ δεν φταίτε εσείς. Ο δράστης είναι ο μόνος που πήρε την απόφαση να σας βλάψει και η έμφυλη βία μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε, ακόμη και αν λαμβάνετε προφυλάξεις.
• Αναγνωρίστε τη συμπεριφορά: Επιβεβαιώστε ότι η συμπεριφορά που αντιμετωπίζετε είναι έμφυλη βία. Μπορεί να πάρει πολλές διαφορετικές μορφές, όπως ανεπιθύμητες προσεγγίσεις, παρατηρήσεις ή οποιαδήποτε άλλη σεξουαλική συμπεριφορά που σας κάνει να νιώθετε άβολα, δηλαδή αυτές οι συμπεριφορές που αναφέραμε παραπάνω.
• Κρατήστε αρχείο και αποδείξεις για τα περιστατικά: Σημειώστε τις ημερομηνίες, τις ώρες, τις τοποθεσίες και τις ιδιαιτερότητες των περιστατικών κρατώντας αρχείο. Κρατήστε αρχείο όλων των επικοινωνιών σχετικά με την παρενόχληση. Αν τελικά αποφασίσετε να καταγγείλετε την παρενόχληση, αυτά τα αρχεία μπορεί να είναι απαραίτητα! Εάν πρόκειται για διαδικτυακή βία, κρατήστε όλα τα αποδεικτικά στοιχεία που διαθέτετε. 
• Θέστε όρια: Εκφράστε τη δυσαρέσκειά σας στον παρενοχλούντα με σταθερό και σαφή τρόπο. Πείτε του με σαφήνεια και αποφασιστικότητα ότι η συμπεριφορά του είναι ανεπιθύμητη και ότι θέλετε να σταματήσει. Ο καθορισμός ορίων μπορεί να βοηθήσει εκείνους που δεν γνωρίζουν πάντα ότι οι πράξεις τους είναι λάθος, εφιστώντας τους την προσοχή. Αν πρόκειται για βία στο διαδίκτυο, σκεφτείτε να μπλοκάρετε τον δράστη. 
• Να γνωρίζετε τα δικαιώματά σας: Εξοικειωθείτε με τους νόμους και τις κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την έμφυλη βία που συμβαίνουν στο σχολείο και στην κοινότητά σας. Η γνώση των δικαιωμάτων σας θα σας δώσει μεγαλύτερο έλεγχο της κατάστασης.
• Εξετάστε το ενδεχόμενο νομικής συμβουλής. Σκεφτείτε να ζητήσετε νομική συμβουλή από δικηγόρο. Εάν είναι απαραίτητο, μπορεί να σας συμβουλεύσει σχετικά με τις νομικές σας επιλογές και να σας βοηθήσει στη λήψη των κατάλληλων νομικών μέτρων.
• Αυτοφροντίδα και ψυχολογική υποστήριξη: Δώστε προτεραιότητα στην ευημερία σας. Η αντιμετώπιση της έμφυλης βίας μπορεί να είναι συναισθηματικά εξαντλητική. Ασχοληθείτε με δραστηριότητες αυτοφροντίδας που σας βοηθούν να χαλαρώσετε και να αντιμετωπίσετε το άγχος, όπως η συζήτηση με έναν σύμβουλο ή θεραπευτή.
• Επιμείνετε: Μην αποθαρρύνεστε αν η διαδικασία απαιτεί χρόνο. Παραμείνετε επίμονοι/ες και διεκδικητικοί/ές στην προσπάθειά σας για λύση. Το δικαίωμά σας σε ένα ασφαλές περιβάλλον με σεβασμό είναι θεμελιώδες και η ανάληψη δράσης είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της ευημερίας σας.
• Καταγγείλετε το περιστατικό και αναζητήστε υποστήριξη: Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να διστάζουν να καταγγείλουν το περιστατικό στις αρχές από φόβο για κλιμάκωση ή από φόβο ότι δεν θα τους πάρουν στα σοβαρά. Αυτό δυστυχώς εξακολουθεί να είναι συχνά μια πραγματικότητα και για το λόγο αυτό είναι σημαντικό να κάνετε αυτό με το οποίο αισθάνεστε άνετα, χωρίς καμία πίεση. Ακολουθούν μερικές επιλογές: 
  • Μπορείτε να μιλήσετε στα μέλη της οικογένειάς σας ή στους/στις φίλους/ες σας, οι οποίοι μπορεί να σας προσφέρουν αρχική υποστήριξη
  • Μπορείτε επίσης να μιλήσετε στους/στις δασκάλους/ες σας και στο σχολείο σας, αν αισθάνεστε άνετα. Θα πρέπει να είναι σε θέση να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα και να ανατρέξουν στις εσωτερικές πολιτικές για την προστασία των παιδιών. 
  • Αν το περιστατικό συμβαίνει στο διαδίκτυο, μπορείτε να αναφέρετε το ανάρμοστο περιεχόμενο στη διαχείριση της πλατφόρμας. 
  • Μπορείτε να αναζητήσετε ΜΚΟ ή τηλεφωνικές γραμμές στην πόλη ή τη χώρα σας
  • Μπορείτε να το καταγγείλετε στην αστυνομία 

Αν δεν είστε εσείς το άτομο που βιώνει έμφυλη βία αλλά υπάρχει αποκάλυψη στην παρέα σας, ακολουθούν μερικές συμβουλές που μπορείτε να ακολουθήσετε: 

• Μην αγνοείτε αυτά που λένε 
• Δώστε τους να καταλάβουν ότι τους πιστεύετε
• Αφήστε τους να μιλήσουν όσο θέλουν, χωρίς να επιμένετε να πουν περισσότερα
• Consider with them the possibility of talking to other people keeping in mind that the priority is always their comfort
• Value their choice to share this with you and thank them
• Let them know that they are not alone and other people are in similar situations
• Let them know that it’s not their fault 
• Pay attention to their questions and ask them how they would like to act, rather than prioritising your own advice. 
• Listen closely to your own feelings too and make sure that you are in the right mental place to engage with the situation.